Hallo mag ik u vragen of de vriend boek nog hebt? Er staat voorpagina toen ik er op staat ( vrolijk meisje ik had krullen haar met lach. Ik zat op ivd

Lezers en Kijkers.
Foto 10 Sprong naar de toekomst!!!
Hiermee eindigt dit boek, zo'n 175 jaar nadat Marinus van Beek met onderwijs aan doven begon. Hij wist hen uit hun isolement te halen en hen de weg te wijzn. naar de zinvoller bestaan. Het boek mag dan ten einde zijn, maar het verhaal van Viataal gaat verder. Clienten, ouders, medewerkers en betrokken zullen, onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen en nieuwe inzichten, de toekomst van de organisatie verder gestalte geven. Zij maken de sprong naar de toekomst. Zij hebben het laatste woord . Het woord en gebaar waarmee ook toekomstige generaties de stilte zullen doorbreken.

Foto Oud Durkkerij in 1910. Dit ansichtkaartenboekje uit 19010 en de kinderpostzegel uit 1931 vormden een inspiratiebron voor de vormgeving van dit boek. De postzege toont het spreekonderwijs aan leerling van het Instituut voor Doven.

NU is de officeel de Stichting Koninklijk Kentalis (voorheen Viataal)
De Stichting soorten onderwijs op Verschillende locaties in Nederland (totaal 17)
De Hoofdvestiging zit in Sint Michielsgestel.
Koninklijk Kentalis geeft onderwijs.
1. Dove leerlingen
2, Slechthorenden leerlingen.
3. Doofblinde leerlingen.
4. Leerlingen met een auditief/verstandelijke beperking.
5. Leerlingen met ernstige spraak en taalstoornissen.
6. Leerlingen met een stoornis in het autistisch spectrum.

De oprichters van het instituut voor Doven
Frankrijk Parijs Abbe Charles-Michel de 'I Epee in 1970
Duitsland Lepzig Samueel Heiniche 1778
Nederland Haren (Groningen) Henri Daniel Guyot 1790
Belgie Doornik Pierre-Guillaume-Joseph Gosse in 1792
Belgie Brugge Joannnes Balduinus de Bay in 1799
Belgie Brussel Alexander Roddembach in 1829
Nederland St Michielsgestel Martinus van Beek in 1840
( de dovenschool te Gemert in 1828)
Nederland Rotterdam opgericht in 1853 onder Rudolf Mees.
Nederland Leiden Effatha in 1888
Nederland Amsterdam Ammanschool in 1911

Directeur van het Instituut Voor Doven in St Michielsgestel
1. Mgr Martinus van Beek 1840 - 1851 11 jaar.
2, Martinus van Bommel 1851 - 1864 13 jaar.
3. Theo Slits 1864 - 1876 12 jaar.
4. Mgr C Terwindt 1876 - 1909 33 jaar.
5. Mgr Adrianus Hermus 1909 - 1940 31 jaar.
6. Mgr Johannes van Overbeek 1940 - 1966 26 jaar.
7. Johannes van Eijndhoven 1966 - 1991 25 jaar.

Priestersleraren zijn. Mgr M v Beek, M v Bommel, T Slits
Mgr C Terwindt, Mgr A Hermus, Mhr Lathouwers,
Mhr Schoenmackers, Mhr V Haandel. Mhr Bartels,
Mhr v Uden, Mhr Martin, Mhr v Lierop, Mhr v Eijndhoven,
Mhr Tervoort, Mhr v Braam, Pater v Beers, Pater Vught,
Mhr Smulders en Mhr Gorven.

Zusters De Dochter van Maria en Jozef van de Choor-
straat 's Hertogenbosch van 1840 - 1987 = 147 jaar.
en in Gemert 12 jaar.
Broeders Onbevlekte ontvangenis van Maastricht
van 1845 - 1987 = 142 jaar (voorheen van de Broeders der Xaverius van Brugge.

INHOUD. leest nog verder als je er leesplezier bent.
IVD Variatie 1
Lognr 8. Gebouw 1840 - 1910 - 1960 - 2010 Ivd
Lognr 9. Standbeeld voor het hoofdgebouw IVD
Lognr 19. Hermus Directeur van IVD
Lognr 26. Gedenkstenen bij hoofdingang van IVD
Lognr 96. Steenlegging door de directeur Terwindt IVD
Lognr 97. Speelplaats in Nieuw Herlaer IVD
Lognr 98. Mgr Terwindt met groep jongens/broeders IVD
Lognr 106 Ademhalingsoefening en spreekles bij de
jongens en meisjes. IVD
Lognr 112 Oprichters van scholen voor Doven. IVD
Lognr 126 1940 - 1945 1e deel IVD
Lognr 126 1940 - 1945 2e deel IVD
Lognr 141 Kwaliteit/verbetering bij dovenonderwijs
1e deel IVD
lognr 142 Kwaliteit/verbetering bij dovenonderwijs
2e deel Ivd
Lognr 143 Kwaliteit/verbetering bij dovenonderwijs
3e deel
Lognr 151 Dagsbehandeling bij ivd 1e deel.
Lognr 152 Dagsbehandeling bij ivd 2e deel.
Lognr 159 Oprichting en groei van de Mgr Terwindt-
stichting 1e deel IVD
Lognr 160 Oprichting en groei van de Mgr Terwindt-
stichting 2e deel IVD
Lognr 156 300ste verjaardag van Abbe Charles - Michel
de 'I Epee in Parijs.
Lognr 167 Herinneringen aan personeel en
organisatie 1e deel IVD
Lognr 168 Herinneringen aan personeel en
organisatie 2e deel IVD
Lognr 172 Onderzoek en Internationale samenwerking
1e deel IVD
Lognr 173 Onderzoek en Internationale samenwerking
2e deel IVD
Lognr 177 IVD/MTW gaan verder als Viataal
1e deel IVD
Lognr 178 IVD/MTW gaan verder als Viataal
2e deel ivd
Leesplezier voor de Lezers en Kijkers veel succes!!!!
Rene van der Veen.


5.

Lezers en Kijkers. KWALITEIT EN TEVREDENHEID.
Hoe tevreden zijn onze clienten over onze dienstverlen-
ing? Leveren we wel de best mogelijke zorg? Allemaal vragen waarop medewerkers van Viataal graag antwoord willen hebben. Daarom krijgt kwaliteitzorg steeds meer aandacht in zorg en onderwijs. Zo werd in 2003 een
'klanttevredenheidsonderzoek' gestart onder clienten van Viataal, waaruit de waardering voor de dienstverlening zal blijken. Aan de hand van de uitkomen zal de organisatie verdere verbeteringen invoeren om de kwaliteit verder te verhogen.

foto 9. MEEPRATEN EN MEEBESLISSEN.
Nieuwe initiatieven op het gebied van zorg en onderwijs komen niet uit de lucht vallen. Ze zijn het resultaat van in-
zichten, waarbij vooral de wensen van ouders en clienten richtinggevend zijn. Maar hoe kom je er als organisatie achter wat die wensen zijn? Uiteraard door met elkaar te praten of op andere manieren te communiceren. Bivoor-
beeld in persoonelijk contact of via allerlei overlegorganen,
zoals de ouder- en clientraden.
De ouderrad, ontstaan in 1968, ontwikkelde zich tot een belangrijk contact en overlegorgaan waarin ouders gingen meepraten. Binnen Viataal zijn op dit moment twee
ouderverenigingen actief, namelijk 'Vereniging ouders van De Wingerd?IVD'. Sinds de jaren 1980 kent iedere school een eigen medezeggenschapsraad, zodat ouders ook op school niveau hun zegje kunnen doen. Vanaf 2003 funct-
ioneert binnen Viataal Onderwijs een Gemeenschappelijk Medezeggenschapsraad (GMR)
Na de invoering van de Wet medezeggenschap clienten zorginstellingen konden de clienten vanaf 1998 hun steun laten horen in twee clientenraden; een voor schoolgaande en een voor volwassen clientenn. Tegenwoordig heeft Viataal zowel een clientenraad in Nijmegen/groesbeek als in Sint Michielsgestel. De Clientenraden brengen advies uit over allerlei zaken en behandelen diverse onderwerp-
en. Om enkele voorbeelden uit 2002 te noemen het huis-
vestingplan, seksueel misbruik onder jongeren, de groei van de organisatie door de fusie tussen MTW en IVD en
invullingban vrije tijd. De clientenraad is snel op de hoog-
te van de wensen die bij de groepen leven. Ze maken im-
mers zelf deel uit van deze groepen.
De divisie Auditief Communicatief Verstandelijk Beperk-
ten (ACVB) begon in 2002 met een nieuw initiatief; een vorm van bewonersmedezeggenschap begeleidt door een clientondersteuner. Bewoners kunnen opmerkingen, behoeften en wensen naar voren brengen, die regelmatig in de clientenraad worden besproken. Belangstellenden kunnen eventueel ook zelf deel gaan uitmaken van de
clientenraad.

DE NABIJE TOEKOMST.
Ook op organisatorisch gebied is er veel dynamiek, zoals het nieuwe huisvestingsplan en operatie Maatwerk aan-
tonen.

foto 11. HUISVESTINGSPLAN.
Het terrein aan de Theerestraat in Sint Michielsgestel zal er over tien jaar heel anders uitzien. De Raad van Bestuur presenteerde eind 2003 het langetermijnhuisvestingsplan.
In dit plan staan ingrijpenden maatregelen.Zo voldoen de meeste woongebouwen niet aan de eisen voor meer-
voudig beperken. De kamers zijn erg klein en erzijn geen brede gangen, waar je gemakkelijk met een rolstoel door-
heen kan rijden. Dat vraagt om nieuwe, aangepaste ge-
bouwen.
Ook het hoofdgebouw, bijna een eeuw lang het boegbeeld van het voormalige Instituut voor Doven, zal een andere besteming krijgen. Het gebouw is veel te duur in gebruik.
'De exploitatie kost ons elk jaar enkele tonnen'. legde Huub Steemers in Vitrine van September 2003 uit. 'Dat geld gaat allemaal van de kinderen af. Het gebouw past niet meer bij ons. 'Viataal blijft wel op het terrein, want achter het hoofdgebouw komt nieuwbouw voor woningen, dagbesteding, scholen en vrijtijdsbesteding. Ook school Mariella en het Diagnostisch Centrum krijgen daar een nieuw onderdak. Het terrein wordt opengesteld voor de gemeente Sint Michielsgestel. Er bestaan plannen hier openbare voorzieningen te vestigen.
In Nijmegen concentreren de onderwijsvoorzieningen zich aan de Slotemaker de Bruineweg. De Mgr Terwindtschool
verhuist, indien de gemeenten hun medewerking geven,van Groesbeek naar Nijmegen. Ook de zorginstellingen komen bij elkaar, maar op welke plek is nog niet bekend.

OPERTIE MAATWERK.De huisvestingsplannen passen in de nieuwe opzet van Viataal; een flexibele, gedecentralis-
eerde en toegankelijke organisatie die snel op nieuwe ontwikkelingen kan inspelen. Dat is hard nodig ook, want er staat in de nabije toekomst nog heel wat te gebeuren.
Zo zijn op 1 April 2003 grote veranderingen in de AWBZ regelgeving ingevoerd. In het kort komen deze op het volgende neer. Clienten beschikken zelf over de middelen en kiezen zelf de zorg die ze nodig hebben. De indicatie-
stelling. ('heb ik zorg nodig en zo ja. welke?.) wordt buiten de instellingen vastgesteld. Ook verdwijnen de schotten tussen de sectoren verzorging en verpleging, gehandicap-
ten, zorg en geestelijke gezondheidszorg. Als gevolg hiervan kan elke instelling uit deze sectoren allerlei zorg-
vormen aanbieden, waardoor er meer concurrentie ont-
staat. De modernisering van de AWBZ vraagt dus meer maatwerk voor de client. 'Dat betekent dat we als organis-
atie zichtbaar, toegankelijk en aantrekkelijk moeten zijn voor de client, zowel in zorg als onderwijs'. alus Huub Steemers in de nieuwjaarstoespraak in Januari 2004
'De interne organistatie wordt hierop aangepast.' In de loop van 2004 wordt deze reorganisatie doorgevoerd.
Op het gebied van zorg maakt de indeling in divisies plaats voor een regionale indeling met drie regio's. namelijk Oost, Wesst en Zuid. In deze regio's biedt Viataal alle zorgvormen dichtbij de clienten aan. 'Dit heeft een positief effect juist op die toegankelijkheid en zichtbaar-
heid. De aantrekkelijkheid moet komen van het brede palet aan onderwijs en zorgvormen van vroegbehandeling tot arbeidstoeleiding.' Hierbij past een nieuwe verdeling van verantwoordelijkheden en bevoegdheden. De drie-
hoofdige Raad van Bestuur maakt in September 2004 plaats voor een eenhoofdige leiding met Huub Steemers aan het roer.

VIATAAL, GEZOND EN DYNAMISCH.
DE reorganisatie zorgt ervor dat Viataal beter en sneller kan inspelen op actuele ontwikkelingen. 'Het werkveld van onze organisatie is een veld in beweging'. aldus de Raad van Bestuur. 'Viataal moet meebewegen om een sterke positie in dat veld te behouden; dat vraagt aanpasssings-
en ondernemingsvermogen van de medewerkers. De Raad van Bestuur met de veranderde externe factoren,
Hierdoor is Viataal op weg om een gezonde, dynamische
organistatie te worden. De op handen zijn de reoganisatie is het sluitstuk van de ingrijpende structuur en cultuur-
verandering die de afgelopen jaren in Viataal plaatsvond. Hiermee kunnen wij de komende jaren vanuit een stabiele
positie de beste zorg aan onze clienten leveren.
Wordt Vervolgd Rene van der Veen.

Lezers en Kijkers. Foto 6. VRIJ TIJD.
Na gedane arbeid is het goed rusten', geldt uiteraad ook voor de clienten van Viataal. Daarom zijn er veel nieuwe voorzieningen voor vrijtijdsbesteding. Met name clienten die 'intren' bij Viataal verbliven hebben veel behofte aan goede recreatievoorzieningen.
Recente voorbeelden voor clienten met een meervoudige beperking zijn een kinderboerderij, een speeltuin voor rol-
toelgebruikers en een bewonerscafe in woonondersteu-
ning. Martha. Mensen kunnen elkaar ontmoeten tijdens allerlei wekelijkse activiteiten, zoals kunstelen, sporten, zwemmen en muziek maken.
Winkelen is ook een geliefde manier om de vrije tijd door te brengen. Voor clienten die vanwege hun beperkingen niet gemakkelijk naar een gewone winkel in het dorp kun-
nen gaan, heeft Viataal in Sint Michielsgestel een eigen supermarkt met koffiehoek geopend. Het is een bijzondere winkel. Overal staan pictogrammen en plaatjes, zodat klanten zoveel mogelijk zelfstandig boodschappn kunnen doen. Door ruime gangpaden en stellingen van geringe hoogte en diepe komen ook clienten in een rolstoel over-
al bij.

DOEHUIS.
Een nieuwe initiatief op het gebied van vrijtijdsbesteding is het 'Doehuis'. Jongeren kunnen er bijvoorbeeld huiswerk maken, koken, sporten, computerspelletjes doen of inter-
netten. Clienten en ouders zijn heel positief over dit nieuwe vrijtijdscentrum. De drempel tot het Doehuis is laag. Dove en slechthorende jongeren weten vanuit de wijde omtrek de weg naar het huis te vinden. Zeker voor jongeren in de puberteit voorziet het in de grote behoefte dan contact

Foto 7. GEBARENCAFE 'GEWOON GEBAAR'
Een opmerkelijk intiatief is het dovencafe 'Gewoon gebaar'
in 's Hertogenbosch, waar doven, slechthorenden en horende elkaar kunnen ontmoeten. Ze kunnen hier iedere eerste Vrijdag van de maand terecht. In het Tijdschrift De Vriend van Oktober 2002 stond over de opening 'Voor Dienne Kamphuis (de intiatiefmeester) is het absurd dat dove mensen elkaar niet kunnen ontmoeten op een manier zoals horenden dat wel kunnen, in een gewoon cafe. Ze constatteerde dat veel dove jongeren zich vervelen en in hun vrije tijd een beetje rondhangen of vereenzamen'.
En Ede bezocht ze een dovencafe en ze vroeg zich af of zoiets ook dichter bij Gestel mogelijk was. Een kroegbaas uit 's Hertogenbosch raakte enthousiast over het idee en stelde gratis een bovenverdieping van zijn cafe ter beschikbaar, 'Gigantische opkomst bij opening gebarencafe, kopte het Brabants Dagblad een dag na de opening in September. Het was vpldoet aan de wens van doven en slechthorenden om uit te kunnen gaan in een gelegenheid waar ze zich thuis voelen en gemakkelijk contact kunnen maken. Het geluid staat er harder, zodat ze iets van de muziek kunnen horen of de trillingen kun-
nen voelen. Bovendien is er meer licht, zodat de bezoekers gemakkelijk kunnen liplezen. Het cafe bleek al snel zo'n succes, dat er inmiddels een tweede gebarencafe is geopend.

Foto 8.
MEER KINDEREN VAN ALLOCHTONE AFKOMST.
De populatie van de Mgr Terwindtschool is sterker veran-
derd. Er zijn minder slechthorenden en meer kinderen met een spraaktaalstoornis of met leer en gedragsmoeilijk-
heden. Ook het aantal kinderen van allochtone afkomst is
zeer sterk gestegen. Je krijgt te maken cultuur-verschillen
We besteden aandacht aan Ramaden en het suikerfeest.
Als de ouders niet goed Nederlandsch spreken, is dat best een groot probleem. Je wilt toch goed uitleggen waar je mee bezig bent en wat de mogelijkheden zijn voor het kind. We hebben ook OALT-leerkrachten (Onderwijs Allochtone Levende Talen). Er zijn ouders die wel de taal goed spreken en openstaan voor onze cultuur. Ze vinden het prima dat hun kind meedoet met Sinterklaas en Kerstmis. Maar het komt ook voor dat we tijdens deze feesten aparte opvang moeten regelen. Dat zijn allemaal zaken waar je rekening mee moeten houden.
Els cornelissen-Lijnen. interview 2002

'WE HEBBEN VEEL STEUN GEHAD'.
'Mijn dochter Rijohnne is vanaf haar geboorte totaal blind, nagenoeg doof en verstandelijk gehandicapt. Het heeft jaren geduurd voordat we een beetje rust kregen. We kwamen telkens weer voor een andere situatie te staan waar we een oplossing voor moeten zoeken. We gingen eerst met haar naar het blindeninstituut in Grave.
En toen merkten we dat er meer aan de hand was, Ze
reageerde niet goed. Ik dacht dat er iets niet goed was met het gehoor, dus wilde ik naar een Audiologisch Centrum. Maar in Grave zagen ze dat toch anders. Wij hebben op eigen kosten buiten iedereen om, een audiolog
isch onderzoek laten doen, Daaruit bleek dat Rijohnne totaal doof was!.
We zijn vervogens overgestapt naar het IVD in Sint Michielsgestel. Onze contactpersoon heeft ons in het begin thuis begeleid en daar hebben wij ontzettend veel steun aan gehad. Peyje af. Er was begrip, je kon bij haar uithuilen. Je kon alles vragen en kreeg er ook antwoord op je zag dat ons kind er baat bij had. Ze reageerde op prikkels. Het stelde je ook gerust. Je had het gevoel dat je alles deed wat mogelijk was, Gedurende twee jaar kreeg ze Vroegbehandeling. We gingen programma's draaien, onderzoeken doen, ergotherapie en pedagogiek. De begeleiders keken niet alleen naar het kind, maar betrokken ook ons hele gezin erbij. Je had het gevoel er echt samen voor te staan.
In 1992 toen Rijohnne 6 jaar was, ging ze naar de Rafhelschool voor doofblinden. Ik kan er nog boos over worden als ik daarvan terugdenk. Er heerste toen nog echt de instituutsgedachte bij het IVD. We kregen te horen.
" Als je wilt dat je kind hier les krijgt, dan zal ze intern mochten komen" . Daar waren wij als ouders erg op tegen.
Wij knokten voor het thuisgevoel. We wilden ons kind niet uit huis plaatsen. Het was een echte strijd. Gelukkig is het voor ons goed afgelopen, want ze hoefde na een tijdje niet meer naar het internaat.
Rijohnne heeft altijd ontzettend fijne, open leerkrachten gehad. Natuurlijk waren er ook wel eens conflicten omdat je een kritsche houding heeft. Ik vind het belangrijk om de vinger aan de pols te houden. Het gaat tenslotte om je ei-
gen kind. Ik zeg wel eens. de kinderen zijn het belanrijkste niet de organisatie. Als onze kinderen er niet waren, was er geen Viataal, was er geen directeur, waren er geen divises. Het gaat erom dat we moeten samenwerken.
Zowel de ouders als de organisatie dienen daarvan door-
drongen te zijn'.
Marjan van Kemenade. interview 2002
Wordt Vervolgd Rene van der Veen.

Lezers en Kijkers. RESPECT.
'Het project Respect wil een veilig en gezond woonwerk, leer en leefklimaat bevorderen. De aanleiding is het
Seksueel misbruik onder leerlingen. Het gaat om respect en om een andere houding.
Bij leerlingen is er vooral aandacht voor sociale en emo-
tionele ontwikkeling, seksuele vorming en weerbaarheids-
training. Bij medewerkers is het belangrijk dat ze clienten zien als mens, niet als probleemgeval. Een mens die net als ieder ander bepaalde behoeften heeft. Als je je voor-
stelt hoe het is om te leven met een enkelvoudig of meervoudig zintuiglijk beperking dan begrijp je dat iemand wel eens kwaad wordt en niet altijd dankbaar is. Het is een normale menselijke reactie.
Verder dien je respect te hebben over iemands persoon-
lijke keuzes, ook al ben je het daar niet altijd mee eens,
Toen ik hier kwam werken, was dat heel zwaar. Omdat ik doof ben, hadden medewerkers vak de neiging om dingen voor me te willen bepalen. Ook bestond er weinig ervaring met gebarentaal. Zo ontbrak er een tolk bij vergaderingen. Ik kan goed spreken en liplezen, maar ik moet me dan zo goed concentreren dat ik na een uur ontzettende hoofdpijn heb. En je kunt met spraakafzien tijdens een vergadering maar de helft volgen. Je krijgt allemaal hapjes tekst en daar moet je zelf een verhaal van zien te maken. Als er werd gelachen en ik vroeg waarom dan werd er gezegd dat het niet belangrijk was, omdat het niet bij de vergadering hoorde. Terwijl ik dat nou juist wezelijk vond voor het persoolijk contact. Het ging niet zozeer om die informatie. Ik wilde er bij horen!.
In enkele jaren tijd is er veel verbeterd, Er zijn nu tolken in vaste dienst van Viataal. Maar vooral de houding is veranderd, je wordt meer in je waarde gelaten.'
Corrie Tijseling. interview 2002

VOOR JE EIGEN MENING UITKOMEN.
Ik ben vanaf mijn geboorte volledig doof. Mijn moeder had rode hond tijdens de zwangerschap. Ik werk als leerkracht, zowel in Vught op de school Talent en in Sint Michielsgestel op Compas. Ik geef les aan 6- tot 20 jarigen in Nederlandse Gebarentaal en Dovencultuur.
Toen ik in 1999 begon, waren deze onderwerpen nog vrij nieuwe. Sindsdien is er veel veranderd en dat bevalt me goed. Er is nu meer communicatie met leerlingen meet bewustwording. Ook omdat ik zelf een dove leerkracht ben. Toen ik hier begon was dat een beeje een schok voor de leerlingen, 'Een dove leerkracht kan dat wel?' Ze moesten echt wennen, ze waren alleen horende leer-
krachten gewend. Ze dachten dat een dove leerkracht nooit iets kon zijn.
Inmiddels is dat veranderd, maar daar heb ik heel hard mijn best voor moeten doen. Zelf heb ik ook op een school voor doven gezeten. Ik weet hoe zij zich voelen. ik begrijp ze wat makkelijker. Vroeger waren de leerlingen braaf en keken ze erg op naar de horende leerkracht. Wat hij zei was de waarheid. Als dove leerkracht zeg ik. 'Misschien heb ik geen gelijk, denk ook zelf na.' Ik maak ze ervan bewust dat ze een eigen mening mogen hebben. Dat is een groot verschil met vroefer. Ze waren gewend dat horenden alles bepaalden voor doven. Nu is de omgang tussen dove medewerkers, horende medewerkers en dove leerlingen gelijkwaardiger, meer open en bewust. Daar sta ik helemaal achter. Ik ben blij dat ik daarvan een bijdrage kan leveren.
Jacco Hes. interview 2002

Foto 2 en 3 VOORLICHTING.
Wat doen we voor clienten? Wat betekent het om doof te zijn? Welke nieuwe ontwikkelingen zijn er gaande in zorg en onderwijs? Hoe vergaat het onze oud-clienten? Allemaal vragen waarop voorlichting antwoord kan geven. In een persoonlijk gesprek, of via nieuwsbrieven, folders, video's CD-ROM's en de internetsite krijgen belangstellen-
den meer informatie. Van oudsher was een belangrijl rol weggelegd voor de jaarverslagen en periodeieken. Deze vielen met regelmaat van de klok op de mat bij clienten, ouders, oud-leerlingen en medewerkers. Op deze manier bleef iedere lezer goed op de hoogte van het reden en zeilen van de instellingen.
Het Blad De Vriend van het Instituut voor Doven en Windt-wijzer de periodiek van de Mgr Terwintstichting, gingen vanaf December 2002 onder een vlag verder; 'Vitrine, magazine voor (ex) clienten, ouders, medewerkers en belangstellenden van Viataal' was geboren.

IVD/MTW WORDT VIATAAL!
Het jaar 2002 vwas weliswaar roerig, maar kende in November een historisch hoogtepunt; de feestelijke ont-
hulling van een nieuwe naam voor de organisatie,
De naam IVD/MTW was ongemakkelijk uit te spreken en vanwege de samengevoegde afkortingen niet erg fraai. Ook inhoudelijk dekte de vlag de lading niet meer. Want door de verbreiding van de doelgroep en het loslaten van de traditionele instituutsgedachte was in ieder geval het eerste deel van de afkorting (IVD Instituut voor Doven) achterhaald.
Tijdens lange sessies werd gezocht naar een nieuwe naam. Het moest een aansprekende naam zijn. Een naam die ook de kern van de organisatie aangaf. Vele versies passeerden de revue. Wat moest het gaan worden? Uiteindelijk stak een kandidaat er met kop en schouders bovenuit; Viataal!
De naam is niet toevallig gekozen. Deze staat namelijk symbool voor het deel van de organisatie mensen met een bepreking tot communicatie brengen, Hoe? Via taal!
Via gesproken taal, gebarentaal, vingerspelling of welke andere vorm van communicatie dan ook.
De naam drukte ook de eenheid van de organisatie beter uit. Door een naam te kiezen gingen beid organisaties als het ware in elkaar op. Het was een voorbode van de zoge-
genoemde juridische fusie die midden 2003 zou volgen. Beide zelfstandige stichtingen werden vanaf dat moment ook juridisch samengevoegd tot een holding, bestaande uit de Moederstichting, de stichting Zorg en de stichting Onderwijs, Doordat er sprake was van een organisatie, kreeg Viataal de beschikking over een gezamelijk begrot-
ing. Hierdoor werd de organisatie sterker en slagvaardiger,
In de naam zit bovendien het woord ' Viataal " verborgen. En ook dat past bij een organistatie die volop in beweging is. Allerlei nieuwe initiatieven in zorg, onderwijs, diagnostiek en onderzoek illustreren die vitaliteit.

ZORG EN ONDERWIJS IN BEWEGING.
Welke recente ontwikkelingen en initiatieven op het gebied van onderwijs, wonen, werken en vrijheidsbesteding zijn er zoal? Hieronder staan daarvan enkele voorbeelden. Deze geven een momentopname van de manier waarop Viataal invulling heeft gegevn aan de veranderde vraag en de gewijzigde visie.

GEVOELENS TELLEN MEE.
Binnen Viataal komt meer aandacht voor gevoelens van clienten die worstelen met hun spraak-taal en/of hoor-
problemen. Vaak uit zich dit in gevoelens van frustratie, boosheid of minderwaardigheid. Ze trekken zich terug, zijn weinig weerbaar of worden juist erg agresief. Speltherapie kan daarin verbetering brengen. Linde Kraayenhoff en Leonoor Geenen , speltherapeuten van de Wylerberg in Groesbeek en de OPen Cirkel in Nijmegen gaven tijdens het symposium 'www.seksnzo.nl' een lezing over hun ervaringen. Door te praten, te tekenen en te spelen, krijgen de therapeuten een indruk van het kind. Vervolg-
ens leren ze het kind de gevoelens beter te herkenen en ermee om te gaan
De aandacht voor gevoelens gaf het onderwijs over de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen en jongeren een implus. Zo wijdde de Mgr Terwindtschool een thema-
week aan het onderwerp. Blij, boos, verdrietig of verliefd; gevoelens horen bij het leven!.

Foto 5. TALENT EN COMPAS.
Een deel van Eikenheuvel en de Dr van Udenschool zijn in 2002 samengevoegd tot Talent, Centrum voor Onderwijs en Ondersteuning. Het Centrum bevordert zelfstanfigheid en zelredzaamheid van clienten en biedt hen allerlei moge
lijkheden tot communiceren.
De school voor VSO, het VSO-deel van school Eiken-
heuvel en de scholengemeenschap voor VBO De Schalm gingen in 2002 verder als CVO (Centrum Voortgezet Onderwijs) Compas.In het jaarverslag over 2002 staat; 'In de naam Compas ligt de missie van het centrum verschol-
en; het biedt toegang (pas) tot alle vormen van communicatie (COM); het geeft richting aan ontwikkeling en het helpt de leerling zijn reichting te bepalen (kompas)'
Leerlingen kunnen leerwerktrajecten volgen, waarbij ze twee dagen per week stage bij een bedrijf lopen en de andere dagen gewoon naar school gaan. Dankzij samen-
werking met het Arbeidscentrum Viataal vindt vrijwel iedere leerling een baan of vervolgopleiding na de opleiding bij CVO Compas.

PASSEND WERK.
Sinds 1999 zei het Beraeu Arbeid in 2003 omgedoopt in Arbeidscentrum Viataal B.V. zich in om clienten aan pas-
send werk te helpen bij bedrijven. Het bureau heeft een beroepkeuztest laten ontwikkelen in zowel geschreven taal, Nederlands met gebaren en Nederlandse Gebaren-
taal. Inmiddels heeft het bureau enkele honderden clienten geholpen met beroepskeuze, training en arbeidsbemiddel-
ing, Ook zorgt het arbeidscentrum voor de begeleiding bij de herintreding van medewerkers met een beperking. Zo kan het voorkomen dat een stoornis pas op latere leeftijd ontdekt wordt. Een voorbeeld; iemand die altijd zelfstandig functioneerde (en dus nauwlijks last had van zijn beperk-
ing), moet opeens in teamverband gaan werken. De communicatieve beperking kan dus een grote hindernis vormen. Het centrum kan deze mensen en hun collega;'s helpen bij het omgaan hiermee. Arbeidscentrum Viataal
B.V. werkt samen met Effatha Guyot Groep en met FAMA een samenwerkingsverband van enkele arbeidsintegratie-
centrum.
Wordt Vervolgd. Rene van der Veen.

Lezers en Kijkers. Foto 1, Spreiding van zorg en onderwijs in 1e deel.
VAN CENTRAAL NAAR DECENTAAL.
Bij zijn afscheid in December 2000 zei Jan Pierik in een interview met De Vriend; 'Al die nieuwe samenwerkings-
verbanden hebben uiteraard ook gevolgen voor de struc-
tuur van onze organisatie. Als Raad van Bestuur hebben we besloten de aansturing van onze organisatie daarbij aan te sluiten. Spreiding en decentraliatie zijn daar een logisch uitvloeisel van. Aan dit proces is de laatste jaren met name door mijn collega's Rob Eggenhuizen en Huub Steemers met een enorme drive en vaardigheid gewerkt. Zonder hun bekwame en stimulerende inspanning zou dit alles niet mogelijk zijn geweest.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de nieuwe Raad van Bestuur in 2001 bestaande uit Huub Steemers, Rob Eggenhuizen en Richard Janssen, de vernieuwingen in een versneld tempo ging invoeren. Zowel op organisator-
isch als op onderwijs en zorggebied kwamen ontwikkeling-
en in een stroomversnelling; in enkele jaren tijd werd een eigentijdse organisatie op poten gezet. Dit vroeg om een enorme inspanning en een grote flexibiliteit van alle be-
trokken.
De organisatie werd steeds meer omgevormd van een centraal naar een decentraal geleide organisatie. Zo kwam er in Sint Michielsgestel vanaf 1999 een grote interne reorganisatie op gang. De instelling werd naast de Diag-
notisch Centrum, ingedeeld in de volgende vier divisies; Auditief/Communicatief Bepreken (ACB), Auditief/Commu-
nicatief Verstandelijk Beperken (ACVB), Doofblinden en onderwijs. 'In plaats van een grote mammoettanker zijn we nu een in vlootverband varende, kleine en wendbare schepen aan het woorden.' zo viel te lezen in De Vriend.

COACH.
'Ook in de toekomst verwacht ik dat we de expertise steeds meer naar de client brengen in plaats van dat de client die hier komt halen. De client kan met zijn eigen budget zorg inkopen. (...) De organisatie zal dus steeds meer gaan optreden als ondersteuner, begeleider en coach.'
Richard Janssen in De Vriend. Juni 2001

PARTNERS.
'Mijn visie op zorg, nu en in de toekomst, is dat je clienten moet zien als partners. Wij moeten zorg ontwikkelen die flexibel en altijd in beweging is. Daarvoor moet je wel de expertise in huis hebben. We ontwikkelen hier product niet voor de eeuwigheid. De kern van de zorg is; ontmoet clienten. En vanuit die ontmoeting zie je de vraag. Het is onze opdracht om die vraag te beantwoorden. Mijn ideaalbeeld is een kleinschalige, ver doorgevoerde spreiding van de zorg. Dat je bijvoorbeeld woonvormen samen opzet met ouders. Ik zou hen er graag meer bij willen betrekken, Verder moeten clienten zoveel mogelijk zelf kunnen kiezen. Samen zoeken we naar een oplossing die het beste past.'
Rob Eggenhuizen. interview 2002

GEEN TIJD TE VERLIEZEN.
'Mijn ideaal is een zeer gedifferentieerde dienstverlening in zorg en onderwijs, waarmee we volledig kunnen voldoen aan de vraag. Het zal voor om echt een belangrijk opgave worden om organisatie en cultuur zo in te richten, dat daadwerkelijk in ons denken en handelen uitgegaan wordt van de vraag van de client of leerling. Daarvoor moeten we nog heel wat werk verzetten, er is geen tijd te verliezen.'
Huub Steemers. interview 2002

ZWARTE WOLKEN.
In de loop van 2001 volgde echter een zwarte tegenslag.
Twee jongens van de VSO-school in Sint Michielsgestel bleken gedurende langere tijd vijftien medeleerlingen sek-
sueel te hebben misbruikt. Deze zaak kwam aan het licht nadat een van de slachtoffers aangifte had gedaan. De klap kwam hard aan, temeer omdat docenten en begeleid-
ers al die tijd niets in de gaten hadden gehad. Ouders, leerlingen en medewerkers waren diep geschokt.
De Raad van Bestuur nam meteen maatregelen en schak-
elde bureau TransAct in voor een diepgaand onderzoek naar tekortkomingen in de organistatie. Centraal stonden de vragen' hoe kon dit gebeuren?' en ' Hoe kunnen we dit in de toekomst voorkomen?' Het onderzoek beschreef het instituut als een teveel 'naar binnen gerichte', 'gesloten en 'hierarchische organistatie'. Ook bestond er een te grote kloof tussen medewerkers en leerlingen.
Iedere medewerker die dat nog niet kon, moest gebaren-
taal leren ter verbetering van de communicatie met leer-
lingen. Door onvoldoende beheersing van gebarentaal hadden begeleiders en leerkrachten wellicht signalen van het seksuele misbruik over het hoofd gezien. De leerlingen kregen een training waarmee ze zich beter konden weren tegen intimidatie, En ook niet onbelangrijk seksuele voor-
lichting en vorming werd een vast onderdeel van he onderwijsprogramma. Meer en betere voorlichting kon misbruik voorkomen. Seksualiteit was niet iets om te verzwijgen. Het hoorde immers bij het alledaags leven van mensen, of ze nu een beperking hadden of niet.
De Raad van Bestuur zette naar aanleiding van de gebeur
tenissen nog sterker in op verandering. De affaire had de zwakke plekken van de organisatie blootgelegd. De ver-
nieuwingen die echter waren ingezet, bleken nog niet ver genoeg doorgedrongen te zijn in de organisatie. Er was van hoog tot laag meer openheid nodig en meer onderling respct. Dat vroeg om een andere gouding, een andere cultuur. Met projecten zoals 'Respect' en 'Doofvriendelijk-
heid' kwam een bewustwordingsproces op gang die na een andere organisatiecultuur moest leiden. Wederzijds rspect, samenwerking, verantwoordelijkheid nemen en gerichtheid op de client en de leerling. Dat zijn de kernwaarden die het project Respect overbrengt. Mede-
werkers worden zich bewust van de leefwereld van clienten en leren hoe ze beter met hen om kunnen gaan, Een doofvriendelijk klimaat hangt daarmee samen het verbetert niet alleen het onderlinge contact, het bevordert bovendien de emancipatie van clienten en wederzijds
respect. Om met anderen van gedachten te wisselen over seksualiteit en intimidatie, organisceerde de organisatie in December 2002 het symposium ;www,seksenzo.nl'.
Er bleek voor het onderwerp grote belangstelling te be-
staan, ook bij andere doveninstellingen. Zo'n 700 geinter-
esseerden kwaen naar 's-Hertogenbosch om aan de bijeenkomst deel te nemen. Het onderwerp werd in diverse lezingen en workshops uitvoering behandeld. Volgens een verslag in het tijdschrift Vitrine waren de sprekers het over twee dingen roerend eens. Er moest meer aandacht komen voor seksuele vorming en sociaal-emotionele
problematiek. Verder dienden ouders en leerkrachten beter samen te werken. 'Dat wij-tegen-jullie-verhaal moeten we ombuigen tot een wij-met-jullie-verhaal', zei een van de sprekers. 'We moeten samen opvoeden en dove kinderen de gelegenheid geven om groep op de wereld en op hun eigen leven te krijgen.'
Wordt Vervolgd Rene van der Veen